Chơi liên tưởng là gì: Hiểu về nó trong quá trình phát triển của trẻ nhỏ

Bạn đã bao giờ nhận thấy con mình chơi gần người khác nhưng lại không chơi cùng họ chưa? Các bé có trò chuyện, chia sẻ đồ chơi và tương tác với nhau—nhưng lại không hoàn toàn hợp tác trong cùng một trò chơi hoặc nhiệm vụ? Thật dễ dàng để tự hỏi: Điều này có bình thường không? Nhiều bậc cha mẹ và người chăm sóc cảm thấy không chắc chắn về việc chơi kết hợp và liệu đó có phải là một bước tiến hay dấu hiệu cho thấy sự phát triển của con mình còn thiếu sót điều gì đó.

Hành vi này không chỉ bình thường mà còn là một giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ. Chơi kết hợp là khi trẻ bắt đầu chơi với bạn bè, chia sẻ đồ chơi và không gian, nhưng không có sự phối hợp có cấu trúc hay mục tiêu chung. Nó báo hiệu sự khởi đầu của quá trình phát triển các kỹ năng xã hội quan trọng của trẻ, chẳng hạn như giao tiếp, hợp tác và đồng cảm. Bằng cách xác định và hỗ trợ giai đoạn này, người chăm sóc và nhà giáo dục có thể giúp trẻ đạt được các mốc phát triển lành mạnh.

Hiểu được trò chơi liên kết có thể thay đổi cách bạn hỗ trợ và quan sát sự phát triển của con. Trong các phần tiếp theo, bạn sẽ khám phá cách nhận biết trò chơi liên kết, tầm quan trọng của nó và những cách thiết thực để khuyến khích trò chơi này ở nhà và trong lớp học. Hãy cùng khám phá phép màu xã hội diễn ra khi trẻ em vui chơi - bởi vì những khoảnh khắc này xây dựng nền tảng cho sự học hỏi và kết nối suốt đời.

Trò chơi liên tưởng là gì?

Định nghĩa về trò chơi liên kết mô tả đây là một giai đoạn chơi xã hội: trẻ em tương tác và thể hiện sự nhận thức về nhau, nhưng vẫn theo đuổi mục tiêu chơi của riêng mình một cách độc lập. Kiểu chơi này tiên tiến hơn so với chơi song song, trong đó trẻ em chơi cạnh nhau mà ít tương tác. Trò chơi liên kết khuyến khích các hành vi xã hội thiết yếu như giao tiếp, luân phiên và đồng cảm, đặt nền tảng cho các mối quan hệ bạn bè phức tạp hơn sau này.

Chơi kết hợp đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong giai đoạn đầu đời của trẻ, thường diễn ra trong độ tuổi từ 3 đến 5, khi trẻ bắt đầu hình thành các kết nối xã hội mà chưa thực sự hợp tác. Trong giai đoạn này, trẻ có thể trò chuyện với nhau, chia sẻ đồ chơi, quan sát hoặc bắt chước bạn bè, nhưng mỗi trẻ vẫn tập trung vào hoạt động của riêng mình. Đây là một hình thức tương tác linh hoạt và ít căng thẳng, cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của trẻ đối với người khác.

Đặc điểm của trò chơi liên tưởng

Hiểu được những đặc điểm cốt lõi của trò chơi kết hợp sẽ giúp cha mẹ, giáo viên và người chăm sóc hỗ trợ tốt hơn nhu cầu phát triển của trẻ. Dưới đây là những đặc điểm nổi bật:

• Tương tác bằng lời nói
  Trẻ bắt đầu sử dụng ngôn ngữ đơn giản với bạn bè. Các em có thể bình luận về đồ chơi hoặc hành động của nhau, nói những câu như "Mình cũng có cái đó", hoặc bắt đầu những cuộc trò chuyện ngắn mà không cần sự tham gia sâu hơn.
• Chia sẻ đồ chơi và trao đổi vật liệu
  Trẻ em trao đổi hoặc lấy đồ chơi của nhau, không nhất thiết là để chơi cùng nhau mà là để giao lưu. Không có khái niệm thay phiên nhau hay tuân theo quy tắc nào cả - chỉ là những trao đổi ngẫu hứng.
• Bắt chước hành động
  Trẻ em thường quan sát và bắt chước hành vi của những người xung quanh. Nếu một đứa trẻ bắt đầu xếp khối hoặc tạo ra tiếng động như xe hơi, một đứa trẻ khác bên cạnh cũng có thể làm theo.
• Chơi theo nhóm mà không có sự phối hợp
  Bạn sẽ thấy nhiều trẻ em chơi đùa trong cùng một khu vực, nhận thức được sự hiện diện của nhau. Chúng có thể cười đùa, trò chuyện hoặc đuổi bắt nhau, nhưng không có trò chơi nào được xây dựng sẵn hay mục tiêu chung.
• Tăng cường sự tò mò xã hội
  Có sự chuyển dịch đáng chú ý từ đồ vật sang người. Trẻ em bắt đầu quan sát người khác làm gì một cách chăm chú hơn, cho thấy mong muốn tương tác ngày càng tăng.

Ví dụ về trò chơi liên tưởng

Để hình dung rõ hơn về trò chơi liên tưởng trong các tình huống thực tế, sau đây là một số ví dụ rõ ràng:

• Khám phá hộp cát: Hai đứa trẻ đào đất riêng nhưng vẫn nói chuyện với nhau và trao đổi xô, xẻng.
• Chia sẻ bàn nghệ thuật: Nhiều trẻ em tự vẽ tranh của mình trong khi bình luận về tác phẩm của nhau và yêu cầu mượn màu.
• Giả vờ chơi gần đó:Một đứa trẻ đang chơi trò đóng giả nhà búp bê trong khi một đứa trẻ khác ở gần đó đang giả vờ nấu ăn bằng đồ chơi—chúng có thể chia sẻ ý tưởng giả vờ, nhưng không kể lại câu chuyện chung.
• Xây dựng khối cùng nhau: Trẻ em sử dụng các khối từ cùng một đống để xây các tòa tháp riêng lẻ, thỉnh thoảng chiêm ngưỡng hoặc phê bình tác phẩm của nhau.
• Tương tác sân chơi ngoài trời:Một đứa trẻ đang leo trèo trong khi đứa trẻ khác đang ngồi xích đu, nhưng chúng vẫn nói chuyện, cười đùa và cổ vũ lẫn nhau.

Tại sao trò chơi liên tưởng lại quan trọng?

Là một giai đoạn phát triển tự nhiên trong giai đoạn đầu đời của trẻ, trò chơi kết hợp đóng vai trò then chốt trong việc định hình cách trẻ bắt đầu tương tác với người khác. Trò chơi này tiếp nối trò chơi song song và tạo tiền đề cho các tương tác có cấu trúc và hợp tác hơn. Giai đoạn này không được xác định bởi các quy tắc hay mục tiêu mà bởi mong muốn giao tiếp xã hội mới nổi, dù chỉ là một cách lỏng lẻo. Hiểu được tầm quan trọng của trò chơi này sẽ giúp người chăm sóc và nhà giáo dục hỗ trợ các cột mốc phát triển của trẻ đúng thời điểm.

1. Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi từ chơi đơn độc sang chơi xã hội

Trong quá trình chơi kết hợp, trẻ bắt đầu thoát khỏi việc chơi một mình và bắt đầu chú ý và tương tác với người khác. Mặc dù vẫn tập trung vào các hoạt động của mình, sự quan tâm của trẻ đối với bạn bè cũng tăng lên. Giai đoạn này nhẹ nhàng giới thiệu cho trẻ ý tưởng rằng chơi có thể được chia sẻ, chuẩn bị cho các em những tương tác xã hội phức tạp hơn.

2. Tăng cường kỹ năng giao tiếp mới nổi

Khi trẻ bước vào giai đoạn này, các em bắt đầu sử dụng ngôn ngữ một cách có mục đích hơn - để bình luận, hỏi han hoặc phản hồi với các bạn cùng trang lứa trong môi trường xung quanh. Những cuộc trò chuyện ban đầu này xây dựng nền tảng kỹ năng giao tiếp quan trọng cho việc hòa nhập xã hội, tham gia lớp học và thể hiện cảm xúc hiệu quả.

3. Nuôi dưỡng nhận thức về cảm xúc và xã hội

Trò chơi liên tưởng mang đến cho trẻ những cơ hội đầu tiên để khám phá bối cảnh cảm xúc của các mối quan hệ bạn bè. Trẻ bắt đầu nhận thấy phản ứng của người khác, diễn giải các tín hiệu cảm xúc và tìm ra những phản ứng phù hợp. Nhận thức này xây dựng sự đồng cảm và hỗ trợ sự phát triển trí tuệ cảm xúc.

4. Thúc đẩy giải quyết xung đột và tự điều chỉnh

Tuy chưa hoàn toàn mang tính hợp tác, trò chơi kết hợp vẫn giúp trẻ tiếp xúc gần gũi hơn, điều này tự nhiên dẫn đến những xung đột nhỏ. Đây là những cơ hội học tập quý giá. Trẻ bắt đầu hiểu về việc luân phiên, khái niệm công bằng và cách thể hiện sở thích hoặc thỏa hiệp - tất cả đều là những kỹ năng sống thiết yếu.

5. Khuyến khích học tập bắt chước và tư duy sáng tạo

Quan sát và bắt chước bạn bè trở thành một công cụ học tập hiệu quả trong giai đoạn này. Trẻ em mở rộng ý tưởng chơi đùa bằng cách quan sát người khác, thường kết hợp hành động của mình với những gì nhìn thấy. Điều này khơi dậy sự sáng tạo, giới thiệu các khái niệm chơi mới và giúp phát triển tư duy linh hoạt.

6. Đặt nền tảng cho việc chơi hợp tác và làm việc nhóm

Bằng cách tương tác dễ dàng với bạn bè cùng trang lứa - chia sẻ đồ chơi, trao đổi ý tưởng và phản hồi hành động của nhau - trẻ bắt đầu hiểu được giá trị của sự hiện diện tập thể và sự tham gia lẫn nhau. Những trải nghiệm xã hội ban đầu này giúp trẻ chuyển tiếp suôn sẻ sang trò chơi hợp tác bằng cách phát triển lòng tin, sự kiên nhẫn và sự thấu hiểu.

Trò chơi liên tưởng nằm ở đâu trong sáu giai đoạn vui chơi của trẻ em?

Các chuyên gia phát triển trẻ em, đặc biệt là nhà xã hội học Mildred Parten, đã xác định sáu giai đoạn chơi riêng biệt, phản ánh sự trưởng thành về mặt xã hội và nhận thức của trẻ nhỏ. Mỗi giai đoạn đều dựa trên giai đoạn trước đó, dần dần tăng độ phức tạp và tương tác xã hội. Chơi kết hợp là giai đoạn thứ năm trong mô hình này, đóng vai trò là cầu nối quan trọng giữa chơi độc lập và chơi hợp tác. Hiểu được vị trí phù hợp của nó có thể giúp cha mẹ và nhà giáo dục cung cấp trải nghiệm chơi phù hợp với lứa tuổi và diễn giải tốt hơn hành vi của trẻ như những bước phát triển tự nhiên.

Dưới đây là sáu giai đoạn chơi trong thời thơ ấu:

• Chơi không bận rộn
  Giai đoạn sớm nhất thường thấy ở trẻ sơ sinh. Trẻ không chủ động chơi đùa nhưng có thể cử động cơ thể, quan sát môi trường xung quanh hoặc thực hiện các chuyển động ngẫu nhiên.
• Chơi một mình
  Trẻ chơi một mình, tập trung hoàn toàn vào hoạt động của mình và ít hoặc không quan tâm đến những gì người khác đang làm ở gần.
• Vở kịch của người xem
  Trẻ quan sát người khác chơi nhưng không tham gia. Trẻ có thể đặt câu hỏi hoặc bình luận, thể hiện sự tò mò nhưng thích quan sát hơn là tham gia.
• Chơi song song
  Trẻ em chơi cạnh nhau với các vật liệu tương tự nhưng không tương tác trực tiếp. Các em nhận thức được nhau nhưng tập trung vào nhiệm vụ của mình.
• Trò chơi liên tưởng
  Trẻ em bắt đầu tương tác nhiều hơn trong khi chơi. Các em trò chuyện, chia sẻ và thể hiện sự quan tâm đến những gì người khác đang làm, nhưng vẫn theo đuổi mục tiêu cá nhân mà không có quy tắc thống nhất hoặc kết quả chung.
• Chơi hợp tác
  Đây là giai đoạn phát triển xã hội cao nhất. Trẻ em tích cực tham gia vào các hoạt động chung, đảm nhận vai trò, tuân thủ quy tắc và cùng nhau hướng tới một mục tiêu hoặc cốt truyện chung.

So sánh trò chơi liên tưởng với các giai đoạn khác

Khi trẻ em trải qua các giai đoạn chơi, người chăm sóc và giáo viên thường nhận thấy các hành vi chồng chéo. Hiểu được những khác biệt chính giữa trò chơi liên tưởng và các giai đoạn liền kề—cụ thể là chơi song song Và chơi hợp tác—có thể giúp làm rõ nhu cầu phát triển hiện tại của trẻ. Những so sánh này cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách tương tác xã hội tăng dần theo thời gian, hỗ trợ sự phát triển về mặt cảm xúc và nhận thức.

Chơi liên tưởng so với chơi song song

Tính năng	Chơi song song	Trò chơi liên tưởng
Mức độ tương tác	Tương tác tối thiểu hoặc không có tương tác	Tương tác chủ động bằng lời nói và phi lời nói
Tập trung vào trò chơi	Tập trung chơi cá nhân	Chơi cá nhân với sở thích chung
Nhận thức về người khác	Có nhận thức nhưng không tham gia	Tích cực và có trách nhiệm xã hội
Chia sẻ đồ chơi	Hiếm khi chia sẻ	Thường xuyên chia sẻ hoặc trao đổi
Kỹ năng xã hội được thực hành	Quan sát, độc lập	Giao tiếp, đồng cảm, đàm phán
Giai đoạn phát triển	Giai đoạn sớm hơn (thường là 2–3 tuổi)	Giai đoạn giữa (thường là 3–5 tuổi)

Chơi liên tưởng so với chơi hợp tác

Tính năng	Trò chơi liên tưởng	Chơi hợp tác
Mức độ tương tác	Tương tác không chính thức, không có cấu trúc	Tương tác có cấu trúc, hướng tới mục tiêu
Tập trung vào trò chơi	Nhiệm vụ cá nhân trong một không gian chung	Nhiệm vụ chung hoặc cốt truyện thống nhất
Chia sẻ đồ chơi	Phổ biến và khuyến khích	Được mong đợi và có mục đích
Phân công vai trò	Không có vai trò hoặc quy tắc	Vai trò được xác định và các quy tắc được thống nhất
Kỹ năng xã hội được thực hành	Sự đồng cảm, giao tiếp sớm	Làm việc nhóm, hợp tác, giải quyết xung đột
Giai đoạn phát triển	Làm việc nhóm, hợp tác và giải quyết xung đột	Giai đoạn tiến triển (thường từ 4 tuổi trở lên)

Làm thế nào để khuyến khích chơi liên tưởng

Mặc dù trò chơi liên kết xuất hiện tự nhiên như một phần trong hành trình phát triển của trẻ, nhưng môi trường và sự tương tác của người lớn có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể về mức độ tự tin và tần suất trẻ tương tác với người khác. Mục tiêu không phải là thúc đẩy trẻ giao tiếp xã hội, mà là tạo ra những điều kiện phù hợp để sự tương tác trở nên an toàn, vui vẻ và tự chủ. Dưới đây là một số chiến lược hiệu quả để khuyến khích và hỗ trợ giai đoạn vui chơi quan trọng này.

Tạo một môi trường vui chơi chung nhưng không có cấu trúc

Trò chơi kết hợp phát triển mạnh mẽ trong những không gian mở, linh hoạt và hấp dẫn để nhiều trẻ em cùng tham gia. Dưới đây là cách chủ động tạo ra một trò chơi không có cấu trúc. môi trường chơi:

1. Chọn khu vực vui chơi mở

Hãy bắt đầu bằng cách chọn khu vực vui chơi cho phép trẻ tự do vận động và không quá gò bó. Tránh chia trẻ thành những không gian riêng biệt. Thay vào đó, hãy sử dụng thảm, bàn hoặc những khu vực sàn rộng rãi nơi trẻ có thể tụ tập và chơi đùa thoải mái trong phạm vi gần gũi với nhau. Những không gian như bàn cát, góc xây dựng hoặc nhà bếp giả là những lựa chọn phù hợp vì chúng không hạn chế sự sáng tạo hay ép buộc trẻ phải đạt được kết quả cụ thể.

2. Sử dụng đồ nội thất linh hoạt, thấp

Sắp xếp kệ, bàn và ghế ngồi phù hợp với trẻ em và dễ dàng di chuyển. Đồ nội thất nhẹ, di động cho phép trẻ em tự do định hình môi trường xung quanh và tham gia hoặc rời khỏi các hoạt động chung một cách tự nhiên. đồ nội thất thấp và mở để duy trì tầm nhìn và thúc đẩy cảm giác kết nối thị giác giữa trẻ em, ngay cả khi chúng làm các nhiệm vụ riêng biệt.

3. Cung cấp các trạm truy cập đa năng

Hãy thiết lập các khu vực mà nhiều trẻ có thể sử dụng cùng lúc mà không gây chen chúc. Một chiếc bàn vẽ rộng với đầy đủ dụng cụ ở mọi phía, một hộp cát với các dụng cụ có thể tiếp cận từ mọi góc độ, hoặc một thùng đồ chơi cảm giác lớn khuyến khích trẻ khám phá cùng lúc là những ví dụ tuyệt vời. Tránh những khu vực chỉ dành cho một trẻ tại một thời điểm - chúng có thể vô tình làm giảm sự tương tác.

4. Sắp xếp vật liệu để khuyến khích sự gần gũi

Đặt ở vị trí chiến lược đồ chơi và vật liệu để trẻ em được thu hút một cách tự nhiên. Hãy đặt những vật dụng phổ biến như đồ ăn giả, quần áo hóa trang, hoặc thùng cảm giác ở những không gian chung thay vì những góc riêng lẻ. Điều này tạo cơ hội cho trẻ em chơi gần nhau, chia sẻ dụng cụ và quan sát những gì người khác đang làm, tăng cơ hội tương tác tự nhiên.

5. Làm mềm và làm ấm không gian bằng kết cấu và ánh sáng

Không khí trong phòng ảnh hưởng đến cảm giác thoải mái và cởi mở của trẻ. Hãy sử dụng ánh sáng ấm áp, kết cấu tự nhiên (như gỗ, thảm cotton và giỏ), cùng ghế ngồi êm ái để tạo cảm giác chào đón. Khi trẻ cảm thấy an toàn về mặt cảm xúc và thoải mái về mặt thể chất, các em sẽ dễ dàng hòa nhập với bạn bè hơn theo cách riêng của mình.

6. Giảm thiểu sự xao nhãng và kích thích quá mức

Một không gian yên tĩnh, ngăn nắp giúp trẻ cảm thấy an toàn và tập trung hơn. Quá nhiều đồ chơi ồn ào hoặc lòe loẹt có thể khiến trẻ mất tập trung vào việc tương tác với bạn bè. Hãy chọn những đồ chơi khuyến khích trí tưởng tượng và đối thoại thay vì giải trí thụ động. Bố trí đơn giản thường dẫn đến sự gắn kết xã hội phong phú hơn.

Cung cấp đồ chơi và vật liệu khuyến khích chia sẻ

Lựa chọn vật liệu chơi có thể được sử dụng theo nhóm mà không cần tuân thủ các quy tắc nghiêm ngặt. Các ví dụ lý tưởng bao gồm:

• Khối xây dựng và LEGO®
• Nhà bếp đồ chơi và đồ ăn giả
• Đồ dùng nghệ thuật như bút màu, nhãn dán và màu vẽ
• Quần áo hóa trang và đạo cụ
• Động vật đồ chơi hoặc tượng nhỏ

Khi vật liệu dễ tiếp cận và phong phú, trẻ em có nhiều khả năng chia sẻ đồ vật với bạn bè hoặc xin dùng đồ của người khác - hai hành vi chính trong trò chơi liên tưởng.

Cho trẻ tham gia các hoạt động xã hội hàng ngày

Khuyến khích trẻ chơi đùa kết hợp thông qua các hoạt động đơn giản hàng ngày, vừa mang tính vui tươi vừa tạo không gian chung và tương tác. Các ý tưởng bao gồm:

• Vẽ hoặc tô màu tại cùng một bàn
• Chuẩn bị bữa ăn giả trong bếp đồ chơi
• Giặt búp bê cạnh nhau
• Lắp đặt tàu hỏa hoặc đường ray cùng nhau

Những hoạt động ít áp lực này thúc đẩy sự gần gũi và tương tác song song đồng thời mở ra cánh cửa cho cuộc trò chuyện, tiếng cười và sự quan tâm lẫn nhau.

Mô hình hóa và tường thuật các hành vi xã hội

Trẻ em thường bắt chước những hành vi mà chúng quan sát được. Người lớn có thể làm mẫu các tương tác xã hội bằng cách sử dụng những cụm từ đơn giản thể hiện sự hợp tác và quan tâm:

• “Tôi thích cách bạn xây tòa tháp đó—tôi có thể thêm một khối nữa không?”
• “Sau lượt của Sam, lượt đó sẽ là của cậu.”
• “Ồ, bạn đang vẽ cạnh Emma kìa. Cả hai đều dùng màu xanh!”

Kiểu kể chuyện này củng cố vốn từ vựng xã hội và giúp trẻ nhận biết và đánh giá cao động lực tương tác giữa bạn bè.

Nhẹ nhàng tạo điều kiện cho sự tương tác mà không kiểm soát nó

Mặc dù việc tham gia và sắp xếp trò chơi nhóm rất hấp dẫn, nhưng làm như vậy có thể làm gián đoạn dòng chảy tự nhiên của sự tương tác do trẻ dẫn dắt. Thay vào đó, hãy sử dụng những gợi ý nhẹ nhàng như:

• “Bạn có muốn hỏi Liam đang làm gì không?”
• “Có lẽ anh và Ava có thể xây nhà cạnh nhau?”
• “Có vẻ như cả hai người đều đang nấu ăn—hai người có thể cùng nấu ăn không?”

Những động tác nhẹ nhàng này tạo cơ hội kết nối mà không khiến trẻ cảm thấy áp lực hoặc choáng ngợp.

Tôn trọng sự khác biệt và mốc thời gian của cá nhân

Mỗi trẻ đều trải qua các giai đoạn chơi theo nhịp độ riêng của mình. Một số trẻ có thể có khuynh hướng hòa nhập xã hội cao hơn, trong khi những trẻ khác có thể mất nhiều thời gian hơn để cảm thấy thoải mái khi ở cạnh bạn bè. Hãy khuyến khích nhưng đừng ép buộc. Một đứa trẻ cảm thấy an toàn về mặt cảm xúc và không bị phán xét sẽ có nhiều khả năng tham gia hơn khi đã sẵn sàng.

Tạo nhóm nhỏ và cơ hội lặp lại

Việc chơi đùa thường xuyên với các bạn cùng trang lứa quen thuộc có thể giúp giảm lo lắng và tăng cường sự tin tưởng. Hãy cân nhắc việc chơi theo nhóm nhỏ hoặc chơi thường xuyên với một nhóm trẻ ổn định. Sự lặp lại sẽ giúp xây dựng sự tự tin. Trẻ càng có nhiều cơ hội thực hành các hành vi liên tưởng, thì những tương tác đó sẽ càng phát triển tự nhiên theo thời gian.

10 hoạt động vui nhộn hỗ trợ trò chơi liên tưởng

Các hoạt động này được thiết kế để thúc đẩy sự gần gũi, tương tác và chia sẻ sở thích giữa trẻ em, mà không yêu cầu các quy tắc nghiêm ngặt, điều kiện chiến thắng hay các nhiệm vụ nhóm được tổ chức. Chúng lý tưởng cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi đang trong giai đoạn chơi kết hợp.

1. Vẽ tranh hoặc vẽ cạnh nhau

2. Xây dựng cùng nhau bằng các khối hoặc từ tính

3. Giả vờ chơi trong một khu vực chủ đề chung

4. Chơi cát hoặc chơi nước ngoài trời

5. Khám phá các bộ phận rời hoặc bảng thiên nhiên

6. Cùng nhau làm vườn

7. Vẽ phấn trên bề mặt chung

8. Trạm nặn đất sét hoặc bột nặn

9. Đường chạy vượt chướng ngại vật hoặc Đường di chuyển

10. Trò chơi nhảy và đóng băng

Trò chơi liên tưởng trong ABA

Phân tích Hành vi Ứng dụng (ABA) là một phương pháp được sử dụng rộng rãi và được nghiên cứu hỗ trợ để hỗ trợ trẻ em mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD). Mặc dù ABA thường tập trung vào việc xây dựng kỹ năng có cấu trúc, việc tích hợp các giai đoạn như chơi liên kết có thể là một cách hiệu quả để thúc đẩy sự phát triển xã hội trong một bối cảnh tự nhiên hơn, dựa trên bạn bè. Việc hiểu cách thức chơi liên kết được áp dụng trong liệu pháp ABA sẽ giúp hiểu rõ hơn về giá trị độc đáo của nó đối với trẻ em có sự khác biệt về phát triển.

Cách thức hoạt động của trò chơi liên tưởng trong ABA

Trong Phân tích Hành vi Ứng dụng (ABA), liệu pháp chơi kết hợp được sử dụng để giúp trẻ tự kỷ dần dần tham gia vào các tương tác xã hội có ý nghĩa với bạn bè đồng trang lứa, mà không bị áp lực phải hợp tác có cấu trúc. Không giống như chơi song song, nơi trẻ em chơi cạnh nhau mà ít tương tác, chơi kết hợp bao gồm các trao đổi tự phát, không chính thức, chẳng hạn như chia sẻ đồ chơi, bình luận về hoạt động của nhau, hoặc đơn giản là chơi trong một không gian chung với sự nhận thức lẫn nhau.

Sau đây là cách các nhà trị liệu hướng dẫn trẻ em tham gia trò chơi liên tưởng trong khuôn khổ ABA:

1. Bắt đầu bằng sự tiếp xúc xã hội và sự quen thuộc

Trước khi trò chơi kết hợp có thể xuất hiện, trẻ cần cảm thấy an toàn khi ở bên cạnh người khác. Các nhà trị liệu ABA thường bắt đầu bằng cách cho trẻ tiếp xúc với bạn bè trong môi trường ít áp lực. Điều này có thể bao gồm việc quan sát người khác chơi trong khi nhà trị liệu củng cố sự quan sát bình tĩnh. Mục đích là để bình thường hóa các bối cảnh xã hội và giảm bớt lo lắng khi có mặt bạn bè.

2. Sử dụng trò chơi song song như một cầu nối

Khi trẻ cảm thấy thoải mái khi ở gần bạn bè, các nhà trị liệu sẽ giới thiệu các cơ hội chơi song song, không phải như mục tiêu cuối cùng mà như một nền tảng. Trẻ tham gia các hoạt động tương tự bên cạnh bạn khác, chẳng hạn như xếp hình khối hoặc tô màu, đồng thời được nhẹ nhàng nhắc nhở để ý, bắt chước hoặc ghi nhận những gì bạn bè đang làm. Giai đoạn này giúp xây dựng sự chấp nhận đối với sự gần gũi xã hội và tạo tiền đề cho sự tương tác.

3. Giới thiệu các hoạt động chung ít rủi ro

Khi đã sẵn sàng, các nhà trị liệu sẽ tạo ra những tình huống tự nhiên phù hợp với tương tác liên tưởng. Những tình huống này có thể bao gồm:

• Sử dụng vật liệu chung tại một bàn nghệ thuật lớn
• Tương tác với các đạo cụ chơi giả vờ như đồ ăn hoặc bộ dụng cụ bác sĩ
• Xây dựng bằng các khối từ một đống chung

Trong những buổi này, nhà trị liệu có thể củng cố các nỗ lực bình luận, phản hồi, thay phiên nhau hoặc trao đổi tài liệu. Điều quan trọng là mỗi trẻ vẫn giữ được sự độc lập trong trò chơi của mình nhưng bắt đầu nhận biết và tương tác với những người xung quanh.

4. Hình thành hành vi xã hội thông qua củng cố tích cực

Trong phương pháp ABA, các nhà trị liệu củng cố các tương tác xã hội một cách có hệ thống:

• Chia sẻ đồ chơi mà không cần nhắc nhở
• Bắt đầu bình luận về hành động của một người ngang hàng
• Chấp nhận một món đồ do một đứa trẻ khác đưa tặng
• Tham gia vào cuộc đối thoại ngắn, tự phát

Dựa trên động lực của trẻ, sự củng cố có thể được thực hiện ngay lập tức và cá nhân hóa - khen ngợi, tặng quà, hoặc cho trẻ tham gia một hoạt động yêu thích. Cách tiếp cận này củng cố các kỹ năng xã hội đang hình thành và giúp trẻ liên hệ tương tác với bạn bè với những kết quả tích cực.

Lợi ích của liệu pháp chơi kết hợp trong ABA

Lợi ích của trò chơi kết hợp đối với trẻ tự kỷ, đặc biệt là trong các chương trình ABA, vượt xa sự phát triển xã hội thông thường. Chúng được thiết kế cẩn thận để hỗ trợ sự linh hoạt về thần kinh và hành vi, giúp các hoạt động hàng ngày trở nên dễ dàng và trọn vẹn hơn:

• Giảm lo âu xã hội
  Các hoạt động nhóm có cấu trúc nhưng không chính thức giúp trẻ em thích nghi với sự hiện diện của người khác mà không chịu áp lực phải hợp tác trực tiếp.
• Khuyến khích sự khoan dung và đồng điều chỉnh giữa các đồng nghiệp
  Trẻ em bắt đầu chấp nhận và thích nghi với các hành vi của bạn bè, như tiếng ồn, chuyển động hoặc hành động bất ngờ, thường gây ra tình trạng mất kiểm soát.
• Xây dựng sự chú ý chung và sự tập trung chung
  Trò chơi liên tưởng nuôi dưỡng khả năng chú ý đến bạn bè và đồ vật cùng lúc, một kỹ năng quan trọng thường bị chậm trễ ở trẻ tự kỷ.
• Hỗ trợ giao tiếp chức năng
  Trẻ em học cách bắt đầu hoặc phản hồi các trao đổi xã hội trong một môi trường thoải mái, sử dụng các tín hiệu bằng lời nói và không bằng lời nói.
• Chuẩn bị cho các thiết lập bao gồm
  Liệu pháp chơi liên kết thu hẹp khoảng cách giữa hành vi đơn độc và hành vi xã hội hơn môi trường trường học, chuẩn bị cho trẻ em học nhóm mà không làm chúng quá tải.
• Cải thiện quá trình xử lý cảm giác trong bối cảnh xã hội
  Việc chơi gần những người khác trong một không gian được kiểm soát và nhận thức về giác quan giúp trẻ dần dần chấp nhận và xử lý các kích thích trong môi trường nhóm.

Những thách thức phổ biến và mẹo để đối phó với chúng

Mặc dù chơi kết hợp là một giai đoạn phát triển tự nhiên, nhưng nó không phải lúc nào cũng diễn ra suôn sẻ, đặc biệt là đối với trẻ em có sự khác biệt về xã hội, giác quan hoặc giao tiếp. Cha mẹ và nhà giáo dục có thể nhận thấy sự do dự, xung đột hoặc hoàn toàn tách biệt khỏi các hoạt động tương tác với bạn bè. Đây là những rào cản phổ biến và có thể kiểm soát được. Với tư duy và phương pháp tiếp cận đúng đắn, người chăm sóc có thể nhẹ nhàng hướng dẫn trẻ vượt qua những thách thức này và tạo không gian cho sự phát triển xã hội thực sự.

Dưới đây là một số khó khăn thường gặp trong quá trình chơi liên tưởng, cùng với các chiến lược thực tế và tôn trọng để giải quyết chúng.

Sự miễn cưỡng khi giao tiếp với đồng nghiệp

Một số trẻ có thể cảm thấy choáng ngợp với môi trường nhóm hoặc đơn giản là thích chơi một mình. Sự nhạy cảm về giác quan, những khuôn mặt xa lạ hoặc thiếu tự tin trong giao tiếp xã hội có thể dẫn đến việc thu mình hoặc quan sát thụ động.

Giải pháp:

• Bắt đầu từ những việc nhỏ. Tạo cơ hội chơi với một đứa trẻ khác thay vì chơi với một nhóm.
• Sử dụng các bối cảnh và thói quen quen thuộc để tạo cảm giác thoải mái.
• Ghép đôi trẻ với những bạn bè có phong cách chơi nhẹ nhàng, ít áp lực.
• Tăng cường ngay cả những bước nhỏ hướng tới sự tương tác như giao tiếp bằng mắt, ngồi gần hoặc bắt chước một đứa trẻ khác.

Khó khăn khi chia sẻ đồ chơi hoặc vật liệu

Chơi theo kiểu liên kết bao gồm việc chia sẻ tài nguyên, điều này có thể gây ra xung đột hoặc căng thẳng. Nhiều trẻ em vẫn coi đồ chơi là vật sở hữu cá nhân và chưa nắm bắt đầy đủ khái niệm luân phiên.

Giải pháp:

• Cung cấp bản sao của những đồ chơi phổ biến để giảm tính cạnh tranh.
• Sử dụng các kịch bản đơn giản: “Khi cô ấy làm xong, sẽ đến lượt bạn.”
• Củng cố những khoảnh khắc chia sẻ tự nhiên bằng lời khen ngợi.
• Chia sẻ hành vi nhập vai trong thời gian trò chuyện riêng giữa người lớn và trẻ em.

Xung đột thường xuyên trong khi chơi

Ở giai đoạn này, trẻ vẫn đang phát triển khả năng điều chỉnh cảm xúc và kỹ năng giải quyết vấn đề. Những bất đồng nhỏ về không gian, vai trò hoặc đồ vật là bình thường nhưng có thể leo thang nhanh chóng nếu không có sự hỗ trợ.

Giải pháp:

• Hãy ở gần đó để quan sát và chỉ can thiệp khi cần thiết.
• Dạy các kỹ thuật làm dịu như hít thở sâu hoặc đi bộ.
• Kể lại tình huống một cách trung lập để làm mẫu cho việc nhìn nhận vấn đề: “Có vẻ như cả hai bạn đều muốn chiếc xe tải.”
• Sử dụng các câu chuyện xã hội hoặc hình ảnh trực quan để dạy cách giải quyết xung đột.

Thiếu giao tiếp bằng lời nói

Một số trẻ có thể chưa biết nói, nhút nhát hoặc chậm phát triển ngôn ngữ. Điều này có thể khiến việc chủ động hoặc phản ứng trong trò chơi trở nên khó khăn, ngay cả khi trẻ quan tâm đến bạn bè.

Giải pháp:

• Khuyến khích trẻ tương tác bằng hành động không lời: đưa đồ chơi, mỉm cười hoặc ngồi gần.
• Sử dụng các phương tiện hỗ trợ trực quan hoặc thẻ hình ảnh để hỗ trợ việc diễn đạt.
• Làm mẫu ngôn ngữ đơn giản trong khi chơi: “Con cũng đang xây dựng!” hoặc “Chúng ta hãy tạo không gian nhé”.
• Ghép đôi trẻ với những trẻ có khả năng biểu cảm nhưng kiên nhẫn.

Sự kích thích quá mức trong bối cảnh nhóm

Khu vui chơi đông đúc có thể gây quá tải cho trẻ nhạy cảm về giác quan hoặc dễ bị phân tâm. Điều này có thể dẫn đến hành vi né tránh, suy sụp hoặc tăng động.

Giải pháp:

• Thiết lập những góc yên tĩnh hoặc khu vực thân thiện với giác quan gần khu vực vui chơi chính.
• Giảm tiếng ồn xung quanh và hình ảnh lộn xộn.
• Cung cấp các công cụ cảm giác như miếng lót đùi có trọng lượng hoặc tai nghe giảm tiếng ồn.
• Hạn chế quy mô nhóm khi có thể và dần dần xây dựng khả năng chịu đựng.

Sự không phù hợp với kỳ vọng của người chăm sóc

Người lớn có thể vô tình gây áp lực buộc trẻ em phải tương tác hoặc so sánh chúng với bạn bè cùng trang lứa, điều này có thể gây ra sự lo lắng và phản kháng. Rất dễ hiểu lầm sự khác biệt phát triển bình thường là một vấn đề.

Giải pháp:

• Tập trung vào sự tiến bộ hơn là sự hoàn hảo—mỗi đứa trẻ có tốc độ riêng.
• Tránh những câu như “Đi chơi với các bạn ấy đi” hoặc “Sao con không chia sẻ?”
• Hãy ăn mừng những chiến thắng nhỏ và phát triển thêm nữa.
• Hãy nhớ rằng quan sát, gần gũi và quan tâm đến người khác là những hình thức vui chơi xã hội có giá trị, ngay cả khi không có sự tương tác đầy đủ.

Những câu hỏi thường gặp

Mục đích của trò chơi liên tưởng là gì?

Mục tiêu là giúp trẻ phát triển các kỹ năng xã hội sớm—như chia sẻ, quan sát và giao tiếp thông thường—mà không bị áp lực bởi sự hợp tác có cấu trúc. Điều này giúp trẻ chuẩn bị cho các hình thức tương tác xã hội phức tạp hơn, chẳng hạn như chơi hợp tác.

Làm thế nào tôi có thể khuyến khích trẻ chơi trò chơi liên tưởng mà không ép buộc trẻ tương tác?

Bạn có thể thiết lập không gian vui chơi chung với các vật liệu mở và ở gần đó để làm mẫu hoặc gợi ý tương tác nhẹ nhàng, đồng thời cho phép trẻ tham gia ở mức độ thoải mái của riêng mình.

Những hoạt động nào là tốt để thúc đẩy hoạt động vui chơi kết hợp ở nhà?

Các lựa chọn tuyệt vời bao gồm các dự án nghệ thuật chung, trò chơi trong hố cát, nhà bếp giả vờ, xây dựng bằng khối và vẽ bằng phấn vỉa hè—tất cả đều diễn ra trong không gian chung khuyến khích sự tương tác thoải mái.

Trò chơi liên tưởng giúp ích gì cho sự phát triển giao tiếp?

Trẻ em luyện tập cách bắt đầu và đáp lại người khác thông qua các bình luận, câu hỏi và bắt chước, giúp củng cố cả kỹ năng giao tiếp bằng lời nói và phi lời nói.

Người lớn có nên can thiệp vào các xung đột trong trò chơi liên tưởng không?

Chỉ khi cần thiết. Tốt nhất là nên quan sát và để trẻ tự giải quyết những tranh chấp đơn giản, nhẹ nhàng can thiệp nếu căng thẳng leo thang.

Giai đoạn chơi liên tưởng kéo dài bao lâu?

Thời gian này có thể khác nhau, nhưng trẻ em thường trải qua giai đoạn này ở độ tuổi từ 3 đến 5. Một số trẻ có thể bắt đầu chơi hợp tác sớm hơn hoặc muộn hơn, tùy thuộc vào sự phát triển xã hội của trẻ.

Phần kết luận

Trò chơi liên kết thoạt nhìn có vẻ bình thường, nhưng thực chất lại ẩn chứa sức mạnh phát triển to lớn. Khi trẻ trải qua các giai đoạn chơi đùa ban đầu, giai đoạn này mang đến cho trẻ cơ hội quan trọng để học cách hòa nhập xã hội theo cách riêng của mình. Nó cho phép trẻ giao tiếp, quan sát và chia sẻ không gian với bạn bè mà không bị áp lực bởi sự hợp tác có cấu trúc. Đối với cả trẻ bình thường và trẻ tự kỷ, trò chơi liên kết xây dựng nền tảng cảm xúc và xã hội cần thiết cho các hình thức kết nối và hợp tác nâng cao hơn.

Việc khuyến khích giai đoạn này không đòi hỏi một cấu trúc cứng nhắc hay các hoạt động theo kịch bản. Thay vào đó, nó đòi hỏi một môi trường chu đáo, sự hướng dẫn kiên nhẫn và các công cụ phù hợp với sự phát triển của trẻ. XIAIR cung cấp một loạt các sản phẩm được tuyển chọn đồ nội thất thân thiện với trẻ em và đồ chơi mở được thiết kế đặc biệt để tạo ra môi trường an toàn, hấp dẫn, tự nhiên thúc đẩy trải nghiệm vui chơi chung. Thiết kế linh hoạt, nhạy bén với giác quan của chúng giúp thu hẹp khoảng cách giữa việc khám phá đơn độc và tương tác xã hội.

Bằng cách hiểu và hỗ trợ trò chơi kết hợp, cha mẹ, người chăm sóc và nhà giáo dục sẽ trao quyền cho trẻ em phát triển không chỉ với tư cách là người học mà còn là những cá thể xã hội. Với những công cụ phù hợp và một chút kiên nhẫn, giai đoạn chơi tinh tế này sẽ trở thành nền tảng cho các kỹ năng đồng cảm, giao tiếp và hợp tác suốt đời.